«جهان‌های روحانیون مندایی»

این مطلب را آرش نصیر نوشته است و منبعش تریبون رادیو زمانه است وبسیار برایم جالب بود که چنین دین باستانی در ایران داریم. 

سروش علیزاده

*خارج از خوزستان کمتر کسی از وجود اقلیت دینی مندایی در ایران آگاه است و مردم خوزستان نیز معمولا اطلاعات گنگ و مبهمی از آنها دارند. این گمنامی همراه با دلایل مذهبی و سیاسی دیگر باعث شده است که با وجود سابقه ی طولانی این دین آنها همچنان جزو اقلیت های دینی رسمی در نظام جمهوری اسلامی به حساب نیایند. در 13 و 14 ماه جاری میلادی کنفرانسی بین المللی تحت عنوان “جهان های روحانیون مندایی” با حمایت مرکز اسلام و جامعه و همینطور مرکز مطالعه ی دین دانشگاه لایدن برگزار گردید که هدف عمده ی آن حفظ‍‍ و ثبت سنت های آیینی و دینی اقلیت مندایی در ایران و عراق بود.

مندایی ها از ناشناخته ترین و قدیمی ترین اقلیت های دینی در خاورمیانه هستند که غالبا امروزه در جنوب عراق و خوزستان ایران زندگی می کنند. تعداد آنها در ایران 25،000 هزار نفر و در عراق 60،000 تخمین زده شده است. زبان کتاب دینی آنها (گنزاروا) گویشی از زبان آرامی است که در دوران هخامنشی زبان اداری شاهنشاهی بود. آزار و اذیت های مذهبی و اوضاع نابه سامان خاورمیانه در قرن حاضر منجر به مهاجرت گسترده ی ‍‍‍‍‍‍‍تعداد زیادی از پیروان این دین به کشور هایی همچون سوئد، هلند و استرالیا گردیده است. پیروان این دین قرن ها توسط همسایگان مسلمانشان با عنوان “صبی” شناخته شده اند و اصلی ترین وجه تشخیص آدابی شان مناسک مربوط به غسل و تقدیس آب است. آنان سلسله ی نسب خود را به حضرت آدم می رسانند و یحیی تعمید دهنده یکی از شخصیت های مورد احترام در میان آنهاست. این آیین از اوایل دوران مدرن مورد توجه اکثر مورخان، مسافران و ماموران سیاسی اروپایی بوده است و غالبا به عنوان یک فرقه ی مسیحی از آن یاد گردیده است.

در روز نخست پس از سخنرانی آغازین پرفسور آلبرت دیونگ ، اعضای تیم تحقیقاتی که وظیفه ی تحقیق و ثبت مناسک مندایی را برعهده دارند به تعریف پروژه ی تحقیقاتی و اهدافشان پرداختند. اعضای این تیم را پرفسور دیونگ از دانشگاه لایدن، پرفسور کریستین الیسون از دانشگاه اکستر، مارتا مارسانو دانشجوی دکتری دانشگاه اکستر و ترمیدا یوحنا نشمی انسان شناس مندایی تشکیل می دهند که تا سال 2016 وظیفه ی ثبت مناسک و ایین های دینی منداییان سراسر جهان را برعهده دارند.

در بخشی دیگر پژوهش های علمی توسط پژوهشگران تاریخ، فرهنگ و زبان مندایی ارایه شد. پرفسور دیونگ به انتقاد از روند موجود در میان متخصصان دین مندایی پرداخت که عموما تاریخ اولیه ی این را مورد توجه قرار می دهند. وی خواستار نگاه و توجه به دین مندایی به عنوان دینی زنده بود که متاثر از زمان است.

پرفسور گنزیورا بریخه نصورای سخنران دیگر این کنفرانس بود که خود از رهبران دینی مندایی و همچنین متخصص تاریخ این دین در دانشگاه های سیدنی و ماردین ترکیه است. نکته ی مورد تاکید وی اهمیت نگاره های باستان شناسی و نقاشی های موجود در کتاب های دینی مندایی ها بود که سابقه ی وجود این دین را به دوران قبل از مسیح مربوط می کرد.

خانم جرون جاکبسون باکلی که مطالعات مربوط یه دین مندایی وام دار ایشان و تحقیقات ارزشمندشان است سخنرانی خود را به نقش عمده و برجسته ی روحانی-دبیران مندایی در حفظ سنت های نوشتاری این دین در طی قرون متمادی اختصاص داد. به نظر ایشان انجامه هایی که این دسته از روحانیون بر نسخه های کپی شده ی خود می نوشتند دربردارنده ی اطلاعات سودمندی درباره دوره های از تاریخ مندایی ها است که کمتر به آن توجه شده است. از جمله ی این اطلاعات می توان به حفظ نسب نامه ی خانواده های مندایی در این نسخه ها اشاره کرد.

روز دوم این گردهمایی شامل میزگردی خصوصی میان اعضای شرکت کننده ی در مراسم بود که اختصاص به چگونگی انجام پروژه ی مقرر شده و سفر های تحقیقاتی به عراق و ایران داشت. پایان بخش این کنفرانس دو روزه دیدار این متخصصان با جامعه ی مندایی های هلند در لاهه بود که با صرف شام و برگزاری جلسه ی پرسش و پاسخ با پیروان این دین به پایان رسید.

پروژه ی حفظ آیین ها و سنت های منداییان ایران و عراق برنامه ی تحقیقی مشترک دانشگاه اکستر انگلستان و لایدن است که توسط بنیاد آرکادیا حمایت مالی گردیده. هدف این بنیاد حفظ فرهنگ ها و زبان های در خطر تهدید است.

پانوشت:

1. The Worlds of Mandaean Priests
2. LUCIS
3.LUCSoR
4.Albert de Jong
5. Christine Allison
6. Marta Marsano
7. Tarmida Yuhana Nashmi
8. Ganzivra Brikha Nasoraia
9. Jorunn Jacobsen Buckley
10. Colophon
11.Arcadia

منبع: رادیو زمانه